Ga terug

Nij Ylostins in IJlst moest gesloopt!

Een prachtig initiatief van de provincie, en misschien nog niet te laat voor een bijzonder architectonisch gebouw in IJlst: Nij Ylostins. Van oorsprong een complex voor ouderen, maar ook voor de overige bewoners van het stadje.

In de jaren zestig van de vorige eeuw werden volop complexen voor de 65+ers gebouwd. Dat waren grote flatgebouwen met lange, trieste en saaie gangen. Het was in heel Nederland dezelfde eenheidsworst. Het ontbrak aan enige vorm van creativiteit om het wonen aangenaam te maken na het werkzame leven.

Eind jaren zestig ontstond in IJlst het plan om het anders aan te pakken. Maatschappelijke organisaties, huisarts en kerken sloegen de handen ineen. Men wilde een gebouw om zelfstandig te wonen en dat moest ook een eigen vertrouwde vorm en uitstraling krijgen. Een gebouw waarin men zich thuis zou voelen.

De samenwerkende Architekten- en Ingenieursbureaus te Haren, onder leiding van ir. E.B. Haag werd gevraagd om een vernieuwend ontwerp te maken om aan de IJlster wensen te voldoen. Het bureau ging uit van de “Kashbah gedachte”. Er werden 59 grotendeels laagbouw- woningen gecreëerd in een boomgaard. De woningen werden geprojecteerd aan zigzag lopende binnenstraten en kregen elk een eigen privé tuintje. De binnenstraatjes werden openbaar gebied, ook voor overige inwoners van IJlst. Er kwamen zithoeken, aquarium, knutselruimtes, bibliotheek, ruime recreatiezaal, kerkdiensten, groene kruis ruimte en een binnentuin (patio). Insteek was dat bewoners hun zelfstandigheid behielden. Inclusief een volwaardige eigen keuken.

Begin jaren 70 werd het complex in gebruik genomen. Het voldeed aan het programma “Experimentele Woningbouw” van het ministerie van Huisvesting en Ruimtelijke Ordening (1968). Er waren vele lovende kritieken voor deze nieuwe manier van bouwen voor de ouderen. Naast de regionale media besteden ook landelijke media er aandacht aan. O.a. de architectuur redacteur van NRC Handelblad schreef 2 pagina’s zeer lovend over Nij Ylostins. Het verdiende navolging in de rest van Nederland! Tevens is NijYlostins opgenomen in het standaardwerk "Experimentele woningbouw in Nederland 1968 - 1980. 64 gerealiseerde woonbeloften" (Barzilay, Ferwerda, Blom).

In 2019 komt de sociale woningstichting Elkien naar buiten met de beslissing dat men het pand gaat slopen. Eén van de aangevoerde redenen was dat het pand in slechte staat zou zijn. En woningen zouden niet meer van deze tijd zijn. Echter in zeker 10 jaar werd er geen groot onderhoud meer gepleegd. Men mocht uitsluitend het hoogstnoodzakelijke uitvoeren/repareren. Gevolg er ontstaat achterstallig onderhoud. Een kwestie van oorzaak en gevolg. Voormalig architect Joute de Graaf schetste echter een aanpassing om van 3 woningen 2 te maken, zonder het oorspronkelijke concept aan te passen.

Het voornemen tot sloop leverde veel protest op in IJlst. Vele acties werden ondernomen tot steun voor Nij Ylostins en haar bewoners. Zoals een kring van bijna duizend inwoners rondom het gebouw. Dit haalde uitgebreid de media, ook landelijke op tv. O.a. Zembla van BNN/VARA besteedde er uitgebreid aandacht aan (de op één na best bekeken uitzending van het jaar  https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/oude-bomen-moet-je-niet-verplanten-deel-2  )De toenmalige wethouder Van Gent van SWF noemde het tijdens een raadsvergadering “much ado about nothing”.

Om sloop tegen te gaan werden diverse deskundige instanties en personen ingeschakeld. Zij zien Nij Ylostins als een gemeentelijk monument en landelijk erfgoed. De architecten Rein Hofstra, Peter Karstkarel en Joute de Graaf schaarden zich meermaals publiekelijk achter het behoud van Nij Ylostins. Daarnaast kwam ook Erfgoedvereninging Heemschut in actie voor behoud. Er werden waardenstellingen uitgevoerd door bureau De Onderste Steen uit Nijmegen en in opdracht van gemeente SWF het erfgoed bureau MVDH uit Groningen. Deze waardestellingen waren zeer lovend en stonden voor100% achter de aanvraag tot gemeentelijk monument.

Bovendien gaf ook de Welstandscommissie van Hûs en Hiem unaniem het advies tot behoud van Nij Ylostins. Men stelde dat het een gaaf pand is en zeer geschikt is om aan te passen naar de eisen en wensen van de huidige tijd.

Echter de gemeente SúdWest Fryslân besloot, ondanks alle aanbevelingen om van Nij Ylostins een gemeentelijkmonument te maken, anders. In hun eigen wijsheid verleenden zij Elkien toch toestemming tot sloop. Zoals één van de onderzoekers het noemde “het is alsof je een originele Rembrandt gaat vernietigen en een fotokopie bewaard”.

Elkien heeft in de tussentijd het uitsterf principe toegepast. Bewoners vertrokken in de loop van een paar jaar omdat ze naar verzorgingshuizen gingen of overleden. Er woont nog één oorspronkelijke bewoner. Intussen heeft Nij Ylostins de functie van opvang voor vluchtelingen uit Oekraïne.

Op basis van de nu bekende plannen blijven er van de oorspronkelijke 59 wooneenheden slechts 28 rijtjeshuizen over. Wat een armoede. Wat ongelooflijk jammer dat de provincie niet eerder met dit initiatief kwam. Een erkenning van de enorme architectonisch waarden van Nij Ylostins zou alsnog zeker op zijn plaats zijn.

N.B. waardestellingen en advies Hûs en Hiem zijn beschikbaar.

 

Locatie: Nij Ylostins ligt bij de ingang van IJlst gerekend vanaf Sneek. Naast het NS station en op de kruising van de Ylostinslaan en de Stadslaan. Nij Ylostins is ooit gebouwd in een boomgaard. Ook nu staan er nog een aantal fruitbomen.

• IJlst

Uitleg over geschiktheid voorstel

We zullen Ylostins niet meenemen naar de stemfase. Hieronder geven we aan waarom dit het geval is. Voor het aanwijzen voor de stemfase van jong erfgoed hebben we een aantal criteria opgesteld. De belangrijkste is dat het in de periode 1965 – 2000 gerealiseerd moet zijn. Een gebouw/object kan worden meegenomen naar de stemfase als het een bijzondere toevoeging heeft gekregen die is gerealiseerd tussen 1965 en 2000. Ook als een gebouw volledig is herbouwd op basis van een ontwerp van voor 1965 zal het niet worden meegenomen. Ook kunnen we niet een gebouw meenemen naar de stemfase als de gemeenteraad een besluit tot sloop heeft genomen, ook al vindt dat pas plaats nadat de planvorming voor de nieuwbouw is afgerond. De gemeenteraad heeft over Ylostins een besluit genomen tot sloop. Dit besluit is onherroepelijk. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente om de afweging te maken tussen behoud van het bestaande en nieuwbouw.