Een prachtig initiatief van de provincie, en misschien nog niet te laat voor een bijzonder architectonisch gebouw in IJlst: Nij Ylostins. Van oorsprong een complex voor ouderen, maar ook voor de overige bewoners van het stadje.
In de jaren zestig van de vorige eeuw werden volop complexen voor de 65+ers gebouwd. Dat waren grote flatgebouwen met lange, trieste en saaie gangen. Het was in heel Nederland dezelfde eenheidsworst. Het ontbrak aan enige vorm van creativiteit om het wonen aangenaam te maken na het werkzame leven.
Eind jaren zestig ontstond in IJlst het plan om het anders aan te pakken. Maatschappelijke organisaties, huisarts en kerken sloegen de handen ineen. Men wilde een gebouw om zelfstandig te wonen en dat moest ook een eigen vertrouwde vorm en uitstraling krijgen. Een gebouw waarin men zich thuis zou voelen.
De samenwerkende Architekten- en Ingenieursbureaus te Haren, onder leiding van ir. E.B. Haag werd gevraagd om een vernieuwend ontwerp te maken om aan de IJlster wensen te voldoen. Het bureau ging uit van de “Kashbah gedachte”. Er werden 59 grotendeels laagbouw- woningen gecreëerd in een boomgaard. De woningen werden geprojecteerd aan zigzag lopende binnenstraten en kregen elk een eigen privé tuintje. De binnenstraatjes werden openbaar gebied, ook voor overige inwoners van IJlst. Er kwamen zithoeken, aquarium, knutselruimtes, bibliotheek, ruime recreatiezaal, kerkdiensten, groene kruis ruimte en een binnentuin (patio). Insteek was dat bewoners hun zelfstandigheid behielden. Inclusief een volwaardige eigen keuken.
Begin jaren 70 werd het complex in gebruik genomen. Het voldeed aan het programma “Experimentele Woningbouw” van het ministerie van Huisvesting en Ruimtelijke Ordening (1968). Er waren vele lovende kritieken voor deze nieuwe manier van bouwen voor de ouderen. Naast de regionale media besteden ook landelijke media er aandacht aan. O.a. de architectuur redacteur van NRC Handelblad schreef 2 pagina’s zeer lovend over Nij Ylostins. Het verdiende navolging in de rest van Nederland! Tevens is NijYlostins opgenomen in het standaardwerk "Experimentele woningbouw in Nederland 1968 - 1980. 64 gerealiseerde woonbeloften" (Barzilay, Ferwerda, Blom).
In 2019 komt de sociale woningstichting Elkien naar buiten met de beslissing dat men het pand gaat slopen. Eén van de aangevoerde redenen was dat het pand in slechte staat zou zijn. En woningen zouden niet meer van deze tijd zijn. Echter in zeker 10 jaar werd er geen groot onderhoud meer gepleegd. Men mocht uitsluitend het hoogstnoodzakelijke uitvoeren/repareren. Gevolg er ontstaat achterstallig onderhoud. Een kwestie van oorzaak en gevolg. Voormalig architect Joute de Graaf schetste echter een aanpassing om van 3 woningen 2 te maken, zonder het oorspronkelijke concept aan te passen.
Het voornemen tot sloop leverde veel protest op in IJlst. Vele acties werden ondernomen tot steun voor Nij Ylostins en haar bewoners. Zoals een kring van bijna duizend inwoners rondom het gebouw. Dit haalde uitgebreid de media, ook landelijke op tv. O.a. Zembla van BNN/VARA besteedde er uitgebreid aandacht aan (de op één na best bekeken uitzending van het jaar https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/oude-bomen-moet-je-niet-verplanten-deel-2 )De toenmalige wethouder Van Gent van SWF noemde het tijdens een raadsvergadering “much ado about nothing”.
Om sloop tegen te gaan werden diverse deskundige instanties en personen ingeschakeld. Zij zien Nij Ylostins als een gemeentelijk monument en landelijk erfgoed. De architecten Rein Hofstra, Peter Karstkarel en Joute de Graaf schaarden zich meermaals publiekelijk achter het behoud van Nij Ylostins. Daarnaast kwam ook Erfgoedvereninging Heemschut in actie voor behoud. Er werden waardenstellingen uitgevoerd door bureau De Onderste Steen uit Nijmegen en in opdracht van gemeente SWF het erfgoed bureau MVDH uit Groningen. Deze waardestellingen waren zeer lovend en stonden voor100% achter de aanvraag tot gemeentelijk monument.
Bovendien gaf ook de Welstandscommissie van Hûs en Hiem unaniem het advies tot behoud van Nij Ylostins. Men stelde dat het een gaaf pand is en zeer geschikt is om aan te passen naar de eisen en wensen van de huidige tijd.
Echter de gemeente SúdWest Fryslân besloot, ondanks alle aanbevelingen om van Nij Ylostins een gemeentelijkmonument te maken, anders. In hun eigen wijsheid verleenden zij Elkien toch toestemming tot sloop. Zoals één van de onderzoekers het noemde “het is alsof je een originele Rembrandt gaat vernietigen en een fotokopie bewaard”.
Elkien heeft in de tussentijd het uitsterf principe toegepast. Bewoners vertrokken in de loop van een paar jaar omdat ze naar verzorgingshuizen gingen of overleden. Er woont nog één oorspronkelijke bewoner. Intussen heeft Nij Ylostins de functie van opvang voor vluchtelingen uit Oekraïne.
Op basis van de nu bekende plannen blijven er van de oorspronkelijke 59 wooneenheden slechts 28 rijtjeshuizen over. Wat een armoede. Wat ongelooflijk jammer dat de provincie niet eerder met dit initiatief kwam. Een erkenning van de enorme architectonisch waarden van Nij Ylostins zou alsnog zeker op zijn plaats zijn.
N.B. waardestellingen en advies Hûs en Hiem zijn beschikbaar.
Locatie: Nij Ylostins ligt bij de ingang van IJlst gerekend vanaf Sneek. Naast het NS station en op de kruising van de Ylostinslaan en de Stadslaan. Nij Ylostins is ooit gebouwd in een boomgaard. Ook nu staan er nog een aantal fruitbomen.
We zullen Ylostins niet meenemen naar de stemfase. Hieronder geven we aan waarom dit het geval is.
Voor het aanwijzen voor de stemfase van jong erfgoed hebben we een aantal criteria opgesteld. De belangrijkste is dat het in de periode 1965 – 2000 gerealiseerd moet zijn. Een gebouw/object kan worden meegenomen naar de stemfase als het een bijzondere toevoeging heeft gekregen die is gerealiseerd tussen 1965 en 2000. Ook als een gebouw volledig is herbouwd op basis van een ontwerp van voor 1965 zal het niet worden meegenomen. Ook kunnen we niet een gebouw meenemen naar de stemfase als de gemeenteraad een besluit tot sloop heeft genomen, ook al vindt dat pas plaats nadat de planvorming voor de nieuwbouw is afgerond.
De gemeenteraad heeft over Ylostins een besluit genomen tot sloop. Dit besluit is onherroepelijk. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente om de afweging te maken tussen behoud van het bestaande en nieuwbouw.
Ook toen wij actie voerden was het sloopbesluit al tegen het eigen gemeentebeleid in (renovatie vóór sloop). Het probleem is, dat je de gemeenten (en echt niet alleen SWF) van alles kunt beschuldigen, maar zeker niet van teveel deskundigheid op gebied van woningbouw, zorg en andere zaken waar je dat zou hopen. Die deskundigheid is al lang geleden wegbezuinigd. Men laat het liever aan "de markt"over. Op die markt staat zorgranchero Patyna. Die wil graag een flink complex met "zware zorg" woningen. Dat is namelijk een mooi verdienmodel. Na enig rekenwerk bleek het goedkoper om heel Nij Ylostins te slopen dan om die binnen de bestaande structuur te realiseren. Bij deze mooie oplossing werden vervolgens een aantal problemen bedacht. Brandgevaar, alles oud, legionellagevaar, enzo. En als Patyna iets wil zal de gemeente daar niet snel tegenin gaan, want ze hebben de nodige andere projecten waar medewerking van die kant op z'n minst gewenst is. Dat zal ook in 2024 wel zo blijven.
In een column van SWF wethouder Petra van den Akker spreekt zij zich uit over Jong Erfgoed. “Post 65 is het jonge erfgoed uit de periode 1965-2000. Ook in deze decennia zijn er bijzondere gebouwen ontworpen en neergezet”.En dat is precies waar Nij Ylostins voor staat. Een volledig nieuw concept voor het bouwen van woningen voor ouderen. Maar volgens B&W en de raad mocht de sloophamer er wel in. Dit schrijft de SWF echter in 2024: “De gemeente Súdwest-Fryslân gaat ook werken aan een lijst van Post 65-bouwwerken die we kunnen gebruiken bij het vernieuwen van de gemeentelijke monumentenlijst. De bijdragen die inwoners leveren op de website van Stim fan Fryslân helpen hierbij. De gebouwen en complexen uit de periode 1965-2000 vragen nu om renovatie, aanpassing en verduurzaming. Daarom is het belangrijk dat we de betekenis van dit (toekomstige) Post 65-erfgoed erkennen en er zorgvuldig mee omgaan. Dus kijk eens goed om je heen en laat het ons weten op de website van Stim fan Fryslân!”
Het nog bestaande Nij Ylostins is een bijzonder cultureel erfgoed. Gebouwd in de jaren 60 met de visie dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig moeten kunnen blijven wonen met zorg dichtbij van familie of professionele zorg. Laat deze visie nu weer helemaal up-to-date zijn en helemaal aansluiten op de woonvorm in Nij Ylostins. Het gebouw was destijds een voorbeeld hoe in plattelandsgebieden ouderen zelfstandig kunnen blijven wonen in een sociale omgeving en hun vaak bestaande te groot huis vrijmaken voor de jongere generatie. Maar de gemeente Súdwest Fryslân, die zegt goed op het cultureel erfgoed in de gemeente te passen, heeft toestemming gegeven deze bijzondere en actuele woonvorm voor ouderen te slopen.
Met de huidige vaak natte winters is het in Ny Ylostins goed toeven met de—nu nog bestaande—speelse overdekte straatjes: ontmoeting van elkaar gebeurt als vanzelf. Eventuele nieuwbouw laat hier niets van over: 3 rijtjes woningen tegenover elkaar zonder gemeenschappelijkheid. In de toekomst zal welzijn (door ontmoeting) nog belangrijker worden en als huisarts in IJlst begrijp ik er geen snars van, dat hier geen enkel oog voor is en dit complex dreigt te worden gesloopt. Vreemd genoeg is er niemand van de gemeente of de provincie, die deze ENIGE vertegenwoordiger van de ’expirimentele’ woningbouw in Friesland lijkt te willen beschermen. De erfgoedvereniging ‘Heemschut” heeft een prachtig rapport opgemaakt over dit complex met 59 woningen voor ‘(...) ouderen, bejaarden en anderen. ’ Met de huidige toename van het aantal 1-persoonshuishoudens is het idee van destijds nog steeds springlevend!
Ik sluit mij geheel bij de mening van de vorige sprekers aan. Zonde dat dit gebouw op de nominatie staat om
gesloopt te worden. Goede herinneringen aan dit unieke gebouw, jaren vakantiewerk gedaan, alle 59 woningen bewoond en voorzag duidelijk in de behoefte, ook werd het gebruikt voor andere activiteiten (Sinterklaas/kerstvieringen/buurtverenigingen/Sint Maarten etc.)
Een paar jaar terug bij het bekend worden van de sloopplannen liep heel IJlst uit om dit tegen te houden. Elkien en de gemeente Sudwest Fryslan hielden echter vast aan hun eigen "wijsheid" met de nadruk op eigenwijs. Het gebouw zou niet meer geschikt zijn voor bewoning i.v.m. mogelijk legionellagevaar en onvoldoende brandveiligheid. Nu de laatste bewoners bijna "weggejaagd" zijn worden vele overige woningen bewoond door gevluchte Oekraïners. Blijkbaar vindt men het niet erg dat deze legionella oplopen of gevaar lopen i.v.m. brandveiligheid, hebben ze immers reeds ervaring mee opgedaan en is tenslotte geen "eigen volk".
Zonde om Ny Ylostins tegen de vlakte te werken. Laten we proberen daar een flink aantal 1- of 2-persoons woningen van te maken die toekomst bestendig zijn qua energieverbruik en woongenot.
Sa't it u beskreaun is. In skitterjend kompleks. Unyk yn de opset. Dit moat bewarre wurde. Sterker, it moat in priis krije. It is ek bêst te optimalisearjen. Der makke ik jierrenlien al in plan foar. Sjoch de besckriuwing fan Reinder.
Als oud energie adviseur begrijp ik niet waarom een uniek gebouw vervangen moet worden door de helft aan woon eenheden! En dat terwijl de vraag naar kleine wooneenheden alleen maar groter wordt. Als het argument geld is dan zijn we gauw klaar. Juist omdat het onderhoud bewust de laatste 10-15 jaar minimaal is geweest komt nu goed uit. Er kan nu een energie neutraal gebouw worden gerealiseerd. Dankzij de huidige subsidies zijn de financiën geen probleem. Het gebouw zeer geschikt voor renovatie energie neutraal. ruimt genoeg voor zonnepanelen, door isolatie kan de huidige cv installatie perfect als laag temperatuur installatie worden gehandhaafd.
Kortom, Het is onzin het argument achterstallig onderhoud te gebruiken als argument voor de sloop! Ook financieel gezien zijn er alleen maar voordelen, ga maar eens rekenen op basis van kosten per wooneenheid! Ik begrijp niet waarom oneigenlijke argumenten worden gebruikt om een uniek centrum te slopen en daarvoor rijtjes woningen te bouwen
De uitzending van ZEMBLA uit 2019 over Nij Ylostins kunt je hier nogmaals bekijken. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/oude-bomen-moet-je-niet-verplanten-deel-2 . Voor veel mensen uit IJlst en omgeving een een prachtig document om nog eens terug te kijken op een belangrijk moment voor de Dryltser gemeenschap. En veel goede herinneringen aan onze bewoners die intussen zijn verhuisd of overleden.
Ook toen wij actie voerden was het sloopbesluit al tegen het eigen gemeentebeleid in (renovatie vóór sloop). Het probleem is, dat je de gemeenten (en echt niet alleen SWF) van alles kunt beschuldigen, maar zeker niet van teveel deskundigheid op gebied van woningbouw, zorg en andere zaken waar je dat zou hopen. Die deskundigheid is al lang geleden wegbezuinigd. Men laat het liever aan "de markt"over. Op die markt staat zorgranchero Patyna. Die wil graag een flink complex met "zware zorg" woningen. Dat is namelijk een mooi verdienmodel. Na enig rekenwerk bleek het goedkoper om heel Nij Ylostins te slopen dan om die binnen de bestaande structuur te realiseren. Bij deze mooie oplossing werden vervolgens een aantal problemen bedacht. Brandgevaar, alles oud, legionellagevaar, enzo. En als Patyna iets wil zal de gemeente daar niet snel tegenin gaan, want ze hebben de nodige andere projecten waar medewerking van die kant op z'n minst gewenst is. Dat zal ook in 2024 wel zo blijven.
In een column van SWF wethouder Petra van den Akker spreekt zij zich uit over Jong Erfgoed. “Post 65 is het jonge erfgoed uit de periode 1965-2000. Ook in deze decennia zijn er bijzondere gebouwen ontworpen en neergezet”.En dat is precies waar Nij Ylostins voor staat. Een volledig nieuw concept voor het bouwen van woningen voor ouderen. Maar volgens B&W en de raad mocht de sloophamer er wel in. Dit schrijft de SWF echter in 2024: “De gemeente Súdwest-Fryslân gaat ook werken aan een lijst van Post 65-bouwwerken die we kunnen gebruiken bij het vernieuwen van de gemeentelijke monumentenlijst. De bijdragen die inwoners leveren op de website van Stim fan Fryslân helpen hierbij. De gebouwen en complexen uit de periode 1965-2000 vragen nu om renovatie, aanpassing en verduurzaming. Daarom is het belangrijk dat we de betekenis van dit (toekomstige) Post 65-erfgoed erkennen en er zorgvuldig mee omgaan. Dus kijk eens goed om je heen en laat het ons weten op de website van Stim fan Fryslân!”
Het nog bestaande Nij Ylostins is een bijzonder cultureel erfgoed. Gebouwd in de jaren 60 met de visie dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig moeten kunnen blijven wonen met zorg dichtbij van familie of professionele zorg. Laat deze visie nu weer helemaal up-to-date zijn en helemaal aansluiten op de woonvorm in Nij Ylostins. Het gebouw was destijds een voorbeeld hoe in plattelandsgebieden ouderen zelfstandig kunnen blijven wonen in een sociale omgeving en hun vaak bestaande te groot huis vrijmaken voor de jongere generatie. Maar de gemeente Súdwest Fryslân, die zegt goed op het cultureel erfgoed in de gemeente te passen, heeft toestemming gegeven deze bijzondere en actuele woonvorm voor ouderen te slopen.
Met de huidige vaak natte winters is het in Ny Ylostins goed toeven met de—nu nog bestaande—speelse overdekte straatjes: ontmoeting van elkaar gebeurt als vanzelf. Eventuele nieuwbouw laat hier niets van over: 3 rijtjes woningen tegenover elkaar zonder gemeenschappelijkheid. In de toekomst zal welzijn (door ontmoeting) nog belangrijker worden en als huisarts in IJlst begrijp ik er geen snars van, dat hier geen enkel oog voor is en dit complex dreigt te worden gesloopt. Vreemd genoeg is er niemand van de gemeente of de provincie, die deze ENIGE vertegenwoordiger van de ’expirimentele’ woningbouw in Friesland lijkt te willen beschermen. De erfgoedvereniging ‘Heemschut” heeft een prachtig rapport opgemaakt over dit complex met 59 woningen voor ‘(...) ouderen, bejaarden en anderen. ’ Met de huidige toename van het aantal 1-persoonshuishoudens is het idee van destijds nog steeds springlevend!
Een mooi, maar vooral functioneel gebouw. Gemeente Sud west, dit kan toch echt anders! Kom op je besluit terug en ga VERbouwen.
Ik sluit mij geheel bij de mening van de vorige sprekers aan. Zonde dat dit gebouw op de nominatie staat om
gesloopt te worden. Goede herinneringen aan dit unieke gebouw, jaren vakantiewerk gedaan, alle 59 woningen bewoond en voorzag duidelijk in de behoefte, ook werd het gebruikt voor andere activiteiten (Sinterklaas/kerstvieringen/buurtverenigingen/Sint Maarten etc.)
Een paar jaar terug bij het bekend worden van de sloopplannen liep heel IJlst uit om dit tegen te houden. Elkien en de gemeente Sudwest Fryslan hielden echter vast aan hun eigen "wijsheid" met de nadruk op eigenwijs. Het gebouw zou niet meer geschikt zijn voor bewoning i.v.m. mogelijk legionellagevaar en onvoldoende brandveiligheid. Nu de laatste bewoners bijna "weggejaagd" zijn worden vele overige woningen bewoond door gevluchte Oekraïners. Blijkbaar vindt men het niet erg dat deze legionella oplopen of gevaar lopen i.v.m. brandveiligheid, hebben ze immers reeds ervaring mee opgedaan en is tenslotte geen "eigen volk".
Zonde om Ny Ylostins tegen de vlakte te werken. Laten we proberen daar een flink aantal 1- of 2-persoons woningen van te maken die toekomst bestendig zijn qua energieverbruik en woongenot.
Sa't it u beskreaun is. In skitterjend kompleks. Unyk yn de opset. Dit moat bewarre wurde. Sterker, it moat in priis krije. It is ek bêst te optimalisearjen. Der makke ik jierrenlien al in plan foar. Sjoch de besckriuwing fan Reinder.
Als oud energie adviseur begrijp ik niet waarom een uniek gebouw vervangen moet worden door de helft aan woon eenheden! En dat terwijl de vraag naar kleine wooneenheden alleen maar groter wordt. Als het argument geld is dan zijn we gauw klaar. Juist omdat het onderhoud bewust de laatste 10-15 jaar minimaal is geweest komt nu goed uit. Er kan nu een energie neutraal gebouw worden gerealiseerd. Dankzij de huidige subsidies zijn de financiën geen probleem. Het gebouw zeer geschikt voor renovatie energie neutraal. ruimt genoeg voor zonnepanelen, door isolatie kan de huidige cv installatie perfect als laag temperatuur installatie worden gehandhaafd.
Kortom, Het is onzin het argument achterstallig onderhoud te gebruiken als argument voor de sloop! Ook financieel gezien zijn er alleen maar voordelen, ga maar eens rekenen op basis van kosten per wooneenheid! Ik begrijp niet waarom oneigenlijke argumenten worden gebruikt om een uniek centrum te slopen en daarvoor rijtjes woningen te bouwen
De uitzending van ZEMBLA uit 2019 over Nij Ylostins kunt je hier nogmaals bekijken. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/oude-bomen-moet-je-niet-verplanten-deel-2 . Voor veel mensen uit IJlst en omgeving een een prachtig document om nog eens terug te kijken op een belangrijk moment voor de Dryltser gemeenschap. En veel goede herinneringen aan onze bewoners die intussen zijn verhuisd of overleden.