Een toelichting over mijn inzending voor toevoeging van gebouwen aan de lijst.

Dit jaar ben ik vijftig jaar bezig als architect in Friesland en in de rest van Nederland. Sinds mei 1974 heb ik een groot aantal gebouwen mogen ontwerpen, die vervolgens gebouwd zijn en helaas zijn ook al een paar weer gesloopt en de gebruiksfunctie gewijzigd. Uitbreidingen en verbouw heeft ook bij een paar gebouwen plaatsgevonden. De categorie van gebouwen is van particuliere woningbouw, seriematige woningbouw voor huur en koop, winkels, kantoren, scholen, sportaccommodaties als drafbanen, sporthallen en zwembaden. Stedenbouwkundige plannen en restauratie behoren ook tot mijn activiteiten.

Zo is ook de uitbreiding en restauratie van het provinciehuis in Leeuwarden van begin jaren tachtig gesloopt. Ook staan op de nominatie voor sloop het zwembad de Welle te Drachten, het mbo college Friese Poort (Firda) te Drachten en het (voormalig en nu leegstaande) gemeentehuis te Ijlst. Op zich jammer, maar misschien noodzakelijk? 

Daarom is het belangrijk dat er nu aan iedereen wordt gevraagd tips te geven voor het behoud van Friese gebouwen om op de lijst te zetten van jong erfgoed. Mijn projecten worden niet voorgedragen voor eigen eer en glorie, maar om een eventueel een bijdrage te leveren aan een mogelijk behoud.

Een 'landmark', een icoon en een krachtig symbool in het landschap van Mid-Fryslân. Sinds 1994 een wordt er in de dorpen Reduzum, Friens en Idaerd mienskipsenerzjy opgwekt middels een windturbine. Na een aanloop van 10 jaar is de 'oude' dorpsmolen in 2022 vervangen door de nieuwe dorpsmolen 'de Trije'. De komende decennia zullen de inwoners van de drie dorpen profiteren van de revenuen van de turbine. 'Thús komme yn Mid-Fryslân is de mûne sjen en witte dat der draait foar en troch de mienskip'!

In 1976 was de wijk Camminghaburen in aanleg en meerdere architecten werkten met elkaar in een ontwerpteam voor diverse locaties in de nieuwe wijk. Voor opdrachtgever Beter Wonen kreeg het architectenbureau Van Manen & Zwart/architect Dick Meulenbelt in Drachten de opdracht voor het ontwerpen van 133 sociale huurwoningen. De eentonige woningbouw van na de oorlog kreeg een geweldige wending in de architectuurstijl. Geen rechte rijen en gelijkvormigheid, maar veel beweging in hoog en laag. Zo ook deze woningen. De rijenbouw werd een aanschakeling van meerdere woningtypen. Daarom een te behouden stijl, zo kenmerkend voor die tijd.

Het kantongerecht is een gebouw uit 1974 en stamt uit een periode dat gerechtelijke diensten, zoals dit kantongerecht, nog een relatief klein verzorgingsgebied hadden. Het gebouw is neergezet door de Rijksgebouwendienst. Door de centralisatie zijn de meeste kantongerechten opgeheven. Heerenveen werd in 2013 gesloten.

Architect: Ir. J. de Bruin

Het Europaplein is gebouwd voor én na 1965. Het is de enige echte toegangspoort van Leeuwarden. In de jaren '50 ontworpen om auto's te verwelkomen en te leiden naar alle windrichtingen. In de jaren '10 van deze eeuw herontwikkeld om auto's zo snel mogelijk naar de haak buiten de stad te krijgen of richting de rondweg. Het Europaplein is het toonbeeld van de sobere wederopbouw van na de tweede wereldoorlog. Maar het Europaplein is ook een voorbeeld van modern verkeersmanagement. Hoe zorgen we ervoor dat we zo min mogelijk last hebben van auto's en hoe geven we fietsers en voetgangers zo veel mogelijk en zo veilig mogelijk de ruimte. Het Europaplein is hiermee een tijdloos monument. De foto is van Funda.

In de jaren ’60 en ’70 zijn mede door de enorme toename van leerlingen in het voortgezet onderwijs nieuwe onderwijsgebouwen ontstaan. Dit gebouw van A. Bonnema dateert uit 1985. Het enorme complex is opgebouwd uit kleine eenheden en biedt huisvesting aan een groot aantal onderwijsvormen. Inmiddels is het omgeven door een nieuwer beeldbepalend gebouw op “poten”, maar de Bouhof is nog steeds zichtbaar. Architect: Bonnema

Eind jaren ’60 nam het telecommunicatieverkeer enorm toe. Om dit toenemende verkeer af te wikkelen werden torens gebouwd voor telefonie en TV. Ze moesten in verbinding staan met de andere torens in het land. Het waren hoge torens omdat er geen andere gebouwen in de weg mochten staan. Spannenburg werd in 1972 gebouwd en is met 118 meter nog steeds de hoogste toren in Fryslân.

Herman Wesselink verteld hier zijn verhaal over de TV Toren

Architect: A. Auer van de Rijksgebouwendienst.

Een bijzonder woonhuis, gebouwd in 'organische stijl', staat in Nes, de 'waterwoonwijk' bij Akkrum. Het huis is ontworpen door het Architectenbureau Alberts en Van Huut, o.a. bekend van het Gasuniegebouw in Groningen. Het huis is gebouwd in 1999, het jaar dat architect Ton Alberts overleed. Het bureau is onder leiding van Van Huut nog tot 1 januari 2024 door gegaan en heeft in deze periode nog het tussen 2010-2012 gebouwde Theater Sneek ontworpen. 

Postkantoren hadden een belangrijke functie in de periode na 1965. Er werden in die periode een groot aantal lokale vestigingen gerealiseerd. Na 2000 verloren ze langzaamaan hun functie, mede door de digitalisering. Dit pand is ontworpen door P. de Vries en gerealiseerd in 1965. Het voegt zich op een prachtige wijze in de bestaande gevelwand, maar onderscheid zich als afzonderlijk gebouw.

Architect: P. de Vries

Het Schalsumerplan is ontworpen door architect J.J.M. Vegter die ook Rijksbouwmeester is geweest. Het plan is gerealiseerd tussen 1975 en 1990 en kenmerkt zich door een recht stratenpatroon, een lage dichtheid met veel twee onder één kap woningen.

Architect: Burggraaf